توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات

 

مهندس حسین ملکی

 

 

 به نام خداوند رحمت گر مهربان

 

فناوري اطلاعات و ارتباطات چيست؟

ICT يافناوري‌‌اطلاعات‌وارتباطات (  Information & Communication Technology)،

 *تعريف فناوري اطلاعات و ارتباطات : فناوري عبارت است از گردآوري، سازماندهي، ذخيره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصوير، متن يا عدد كه با استفاده از ابزار رايانه‌اي و مخابرات صورت پذيرد.

 تاريخچه فناوري اطلاعات و ارتباطات

 در سال 1966 با مشاركت اعضاي شوراي بين‌المللي مجامع علمي‌‌ * فعاليت‌هاي بين‌المللي از سوي يونسكو با استقرار طرح ايجاد شبكه جهاني مبادله اطلاعات علمي‌‌(يوني سيست*) مورد بررسي قرار گرفت.

 از 4 تا 19 اكتبر 1971 از سوي يونسكو پس از مطالعات فراوان همايش يوني‌سيست در پاريس با شركت 83 نماينده از كشورهاي جهان تشكيل شد.

  در اين همايش هيئت نمايندگي ايران از سوي مؤسسه تحقيقات و برنامه ريزي علمي‌‌ و آموزشي شركت كرد.

  نخستين سند، گزارش دست نويسي از دكتر حسين دانشي و همكاران وي بود كه در سال 1351 براي تعيين وضعيت همايش يوني سيست تدارك شده بود.

 
فن آوری اطلاعات و ارتباطات  ( ICT )

   فن آوری اطلاعات و ارتباطات را مشتمل بر سه بخش اساسی زير در نظر گرفت :

 -          زیر ساخت اطلاعات                  Information Infrastructure

 -          فن آوری اطلاعات                       Information Technologies

 -          کاربردهای اطلاعات                     Information Applications

 زير ساخت اطلاعات

  شامل :

   -شبکه های موبايل ، بدون کابل

   - شبکه های فيبر نوری

   - سيستم های  ماهواره ای  

  -  - ترکيب ( تلفيق) مخابرات با سيستم های چند رسانه ای

  - ارتباطات محلی با سرعت بالا

 - ارتباطات شهری ، منطقه ای و ملی با سرعت بالا

 

فن آوری اطلاعات ( IT )

 در فن آوری اطلاعات ، موارد زير مورد توجه قرار می گيرد :

 ذخيره سازی اطلاعات 

• پردازش و ارائه  اطلاعات
• سيستم ها ی عامل
• زبان ها ی برنامه نويسی
• مهندسی پروتکل ها 
• نرم افزارهای کاربردی

 شامل :

 - پروتکل های شبکه

 - شبکه های ذخيره سازی داده 

 - فن آوری های رمزنگاری و امنيتی

 - سخت افزار( کامپيوترهای شخصی ، سرويس دهندگان و ... )

 - طراحی بانک های اطلاعاتی

 - زبان های ارائه محتوا در وب نظير HTML,XML 

 - تشخيص و پيشگيری از حملات

 

کاربردهای اطلاعات

 شامل :

 - آموزش

 -  فرصت های اقتصادی و توليد درآمد

 - توسعه روستائی

 - بهبود سلامت شهروندان نظير استفاده از درمان راه دور

 - امنيت و مونيتورينگ مسائل زيست محيطی

  - مديريت اقتصادی و دولتی

  - کتابخانه های الکترونيکی

  - تجارت الکترونيکی

 - بانکداری الکترونيکی

  - آموزش الکترونيکی

  - و ...

 

  استراتژی های فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای توسعه

  عناصر کليدی به منظور تدوين استراتژی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات :

 ايجاد يک مدل ( چارچوب ) برای استراتژی ملی توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات

• ايجاد آگاهی لازم در سطوح متفاوت جامعه در خصوص مزايای متعدد فن آوری اطلاعات و ارتباطات
•  ايجاد و توسعه زير ساخت مخابراتی
• امکان دستيابی عموم شهروندان جامعه به زيرساخت ارتباطی و استفاده از مزايای فن آوری اطلاعات و ارتباطات
• توسعه منابع انسانی
• ايجاد و توسعه زيرساخت قانونی
• ايجاد و توسعه محيط مناسبب برای فعاليت های تجاری و اقتصادی
• ايجاد و توسعه محتوا متناسب با زبان ملی هر کشور
• ايجاد ، توسعه و حمايت از صنايع مرتبط با فن آوری اطلاعات و ارتباطات
• مونيتورينگ و سنجش مستمر ميزان استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات به منظور ارزيابی موفقيت استراتژی ها و سياست های تعيين شده 

 

کاربرد فناوری اطلاعات

  دولتهاي الكترونيكي- شهرهاي الكترونيكي- آموزش الكترونيكي- تجارت الكترونيكي-

 دولتهاي الكترونيكي:

 دولت الكترونيكي به مجموعه ارتباطات الكترونيكي ميان دولت، شركتها و شهروندان و كاركنان دولت كه از طريق شبكه اينترنت برقرار مي‌شود اطلاق مي‌گردد

 . مزاياي دولت الكترونيكي:

 1- افزايش اختيارات شهروندان از طريق دسترسي به اطلاعات و اداره موثرتر امور دولتي .

 2- بهبود ارتباطات ميان سازمانهاي دولتي با تجارت و صنعت و ساير سازمانهاي دولتي .

 3- افزايش دقت و شفافيت در كارهاي دولتي .

 4- رشد درآمدهاي دولت و كاهش هزينه‌هاي آن .

 5- ارتقاء كارآيي سيستم‌هاي اقتصادي و ايجاد شفافيت براي جذب سرمايه‌گذاريهاي خارجي و پشتيباني در كشورهاي در حال توسعه .

 6- ايجاد احساس بهتر در مشاركت اجتماعي و اصلاح تصميم‌گيريها و پياده‌سازي برنامه‌هاي توسعه.

 

زمينه‌هاي كاربرد دولت الكترونيكي:

 دولت الكترونيكي داراي كاربردهاي متفاوتي است كه مي‌توان آنها را در 4 گروه زير دسته‌بندي كرد:

 ارتباط دولت با شهروندان (از اطلاع رساني به مردم تا پرداخت صورت حسابهايي مانند قبوض آب، برق، تلفن، و جريمه هاي ترافيكي از طريق شبكه اينترنتي را شامل مي شود)

 ارتباط دولت با تجارت و صنعت(مانند صدور مجوز و گواهي نامه ها، انجام خريد و فروش كالا و خدمت از طريق اينترنت)

 ارتباط دولت با كاركنان(هدف ارايه اطلاعات به كاركنان دولتي با استفاده از شبكه هاي داخلي دولتي - اينترانت- اطلاعاتي مانند اطلاعات پرسنلي، مزايا، بازنسشتگي پرسنل و آخرين اخبار مربوط به فعاليت ها و درخواستهاي ساير كاركنان انجام مي گيرد)

 ارتباط دولت با دولت(ارتباط سازمانهاي دولتي با يكديگر از طريق شبكه هاي داخلي است)  

 شهرهاي الكترونيكي:

 ارايه دسترسي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته به شيوه اي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه شهر الكترونيكي نام دارد.  

 

مزاياي شهر الكترونيكي:

 1- فراهم آوردن خدمات اينترنت با كيفيت و سرعت بالا براي شهروندان و بهبود زندگي مردم با افزايش آگاهي آنان از فرايندهاي شهري و همچنين امكانات شهر و تسهيل انجام فعاليت هاي شهري.

 2- دسترسي 24 ساعته مردم به خدمات شهري

 3- كاهش ترافيك شهري و به تبع آن كاهش آلودگي هواي شهر به دليل كم شدن رفت و آمدها

 4- صرفه جويي در وقت و انرژي

 5- كاهش فساد اداري

 پروژه هاي شهرهاي الكترونيكي در ايران :

  می توان پروژه‌هاي شهرهاي الكترونيكي كيش و مشهد اشاره كرد.  سند راهبردي شهر الكترونيكي مشهد در 500 صفحه تنظيم و تحويل شهرداري آن شده است. اين سند در راستاي اهداف سند توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات قرار دارد.

 

آموزش الكترونيكي:

 آموزش الكترونيكي نوع جديد از آموزش و مبتني بر فناوري است كه در آن نيازي به حضور دانشجويان در كلاسهاي برنامه ريزي شده نيست. به عبارتي اين نوع آموزش استفاده از اينترنت براي يادگيري مي باشد كه از طريق ارتباطات اينترنتي و مرورگر در هر زمان و يا مكاني مي توان به اين مقصود دست يافت.

 آموزش الكترونيكي به سه دسته اصلي شامل: يادگيري شخصي، يادگيري جمعي و كلاسهاي مجازي تقسيم شده است

 يادگيري شخصي :

 در يادگيري شخصي، فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب و در اينترنت به جستجو و تحقيق در باره آن مي‌پردازد.

 يادگيري جمعي:

 دانشجويان به طور همزمان در اينترنت حضور يافته و در مورد موضوعات درسي و يا تمرينها و تحقيقات ارايه شده از طرف استاد به بحث و تبادل نظر مي‌پردازند.  

 كلاسهاي مجازي:

 از كلاسهاي مجازي به عنوان بهترين و موثرين شيوه آموزش الكترونيكي نام برده شده است..

 

مزاياي آموزش الكترونيكي:

 1- پويايي دانشجويان در حين آموزش و ترغيب به امر پژوهش و در واقع ادغام امور آموزشي و پژوهشي در يكديگر در حين فراگيري.

 2- حذف مشكل استاد محوري.  

 3- حذف فاصله و بُعد مكان و قابل دسترس بودن اطلاعات تمامي رشته‌هاي علمي در حداقل زمان ممكن و در هر نقطه .  

 4- عدم اختصاص مطالب آموزشي به قشر خاصي و امكان استفاده عموم افراد اعم از بيكار، شاغل و ... .

 5- صرفه جويي در زمان و هزينه.

 6- افزايش نيروي انساني مجرب و همگام با فناوري روز.

  در مقابل مزاياي اين روش يك ايراد نيز توسط بعضي كارشناسان مطرح شده، ارتباطات اجتماعي كمتر دانشجويان در حين تحصيل است.

 

تجارت الكترونيكي:

 خريد و فروش و تبادل هر گونه كالا، خدمات و يا اطلاعات از طريق شبكه‌هاي رايانه‌اي يا انجام مبادلات تجاري در يك قالب الكترونيكي،‌‌ از تعاريفي است كه براي تجارت الكترونيكي بيان شده است.

 مزاياي تجارت الكترونيكي:

 در خريد و فروش كالاها و ارايه خدمات فروش سهولت فراواني وجود دارد.

 مشتري از قدرت انتخاب بالايي برخوردار مي شود

 عوامل موثر در فناوری اطلاعات و ارتباطات

 1-      فرهنگ : مجموعه ای از ارزش ها ، عادت ها ،عقاید و سنت های مشترک

 2-      زیر ساخت : الف رسانه های جمعی ب: کامپیوتر ها ج: مخابرات

 3-      منابع انسانی

 4-      منابع مالی

 5-      دولت

 

وضعیت توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان

 گروه اول: پیشتازان (اسکیت بازان) 13% کشور های جهان –کشورهای مانند آمریکا، استرالیا ، انگلستان ، آلمان

 گروه دوم: تندروندگان(گام زنندگان) با گام های بلند حرکت می کنند-11% کشورهای جهان مانند ایتالیا ، تایوان

 گروه سوم: آیندگان (قهرمانان پر سرعت) با درک موضوع برنامه ریزی کلان دارند-20% کشورهای جهان- مانند امارات متحده ، آرژانتین ، روسیه ، ترکیه

 گروه چهارم : آغازگران (قدم زنندگان) ابتدایی حرکت به سمت توسعه- می تواند دلایل مالی و یا جمعیت زیاد باشد. کشورهای مانند مصر ، ایران

 گروه پنجم: بازماندگان (تازه واردان) کشورهای ضعیف مانند عراق ، سومالی

 

توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران 

 مجموع فعاليت‌هايي را كه در جهت استقرار نظام اطلاع‌رساني و شبكه‌هاي مربوط انجام گرفته،

 -          مركز مدارك علمي ‌‌از سال 1350 با ايجاد شوراي هماهنگي مراكز اسناد فعاليت خود را آغاز كرد ‏‏‏‏؛‏‏

 -          در شهريور 1355 پيشنهادهايي در زمينه « سياست اطلاعات علمي‌‌در كشور» ارائه شد؛

 -          قبل از سال 1357 ، دفتر انفورماتيك در سازمان برنامه و بودجه با عنوان يك اداره كل فعاليت‌هاي ماشيني پردازش داده‌ها را اداره مي‌كرد .

 -          از سال 1357 به علت شرايط سياسي كشور پيگيري مسائل مربوط به نظام ملي اطلاع‌رساني تقريبا متوقف گرديد

 -          سال 1359 تصويب قانون تشكيل شوراي عالي انفورماتيك كشور از سوي شوراي انقلاب ،

 -          ذکر در برنامه چهارم  مبنی بر نقش کاربردی فن آوری اطلاعات و ارتباطات

 -          سند راهبردی نظام جامع فن آوری اطلاعات و ارتباطات در 15/10/86 به تصویب هئیت وزیران رسید.

 مجمع جهانی اقتصاد در گزارشی با نام «گزارش جهانی فناوری اطلاعات ۲۰۱۴» به بررسی وضعیت آمادگی محیط فناوری اطلاعات در کشورهای گوناگون تحت شاخص آمادگی شبکه‌ای (Networked Readiness Index) پرداخته است.

 این شاخص، تعیین‌کننده میزان آمادگی کشور‌ها برای بهره‌برداری از فرصت‌های فراهم شده توسط فناوری ارتباطات و اطلاعات است و با توجه به چهار مؤلفه تعیین می‌شود که عبارتند از محیط فراهم شده برای این فناوری در کشور، میزان آمادگی بازیگران داخلی برای استفاده از این فناوری و میزان استفاده از این فناوری در میان بازیگران داخلی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر این فناوری بر اقتصاد و اجتماع.

 در میان ۱۴۲ کشور و منطقه مورد بررسی، فنلاند، سنگاپور، سوئد، هلند، نروژ، سوئیس، ایالات متحده آمریکا، منطقه هنگ‌کنگ، بریتانیا و کره جنوبی به ترتیب در رتبه‌های نخست تا دهم قرار دارند و ایران با سه رتبه نزول نسبت به سال گذشته به رتبه ۱۰۴ رسیده است.

 در منطقه خاورمیانه و در میان کشورهای نزدیک به ایران، رژیم صهیونیستی در رتبه ۱۵، قطر در رتبه ۲۳، امارات متحده عربی در رتبه ۲۴، بحرین در رتبه ۲۹، قزاقستان در رتبه ۳۸، اردن در رتبه ۴۴، آذربایجان و ترکیه به ترتیب در رتبه‌های ۴۹ و ۵۱، ارمنستان در رتبه ۶۵، کویت در رتبه ۷۲، مصر در رتبه ۹۱، لبنان در رتبه ۹۷ و پاکستان در رده ۱۱۱ قرار دارند.

 

موانع و چالش های داخلی

 1-      عدم درک صحیح از ماهیت و اهمیت فن آوری اطلاعات و ارتباطات

 2-      نبود سیاست ملی و جامع

 3-      هزینه بالای ملزومات توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات

 4-      کمبود نیروی انسانی متخصص

 

نتیجه گیری

 با توجه به جمعیت کشور ایران و عدم وجود زیر ساخت های لازم ، در جهان پر رقابت ، نیاز می باشد که بخش خصوصی با حمایت دولت نسبت به در دست گرفتن توسعه فناوری اطلاعات وارد عرصه گردد.

 

منابع:

 -          مطالعات الکترونیکی و مکتوب